Sprawiedliwość w państwach prawa. 25 lat rozliczeń z komunizmem w Europie Środkowej i Wschodniej

10 czerwca 2015 roku w „Tygodniku Powszechnym” ukazał się specjalny dodatek, przygotowany wspólnie przez IPN i redakcję pisma. Zachęcamy Państwa do lektury!

Dodatek otwiera rozmowa Wojciecha Pięciaka z prezesem IPN. Pytany o bilans 15-lecia dr Łukasz Kamiński powiedział: (…) jeszcze 10 lat temu o IPN-ie mówiono „polski Urząd Gaucka”. Dziś to raczej nazwa naszego Instytutu jest w Europie Środkowej i Wschodniej symbolem instytucji rozliczającej trudną przeszłość. Miarą efektywności działania IPN są też zmiany w stanie świadomości społecznej. Najlepszy przykład to przywrócenie do powszechnej pamięci Żołnierzy Wyklętych. Jeszcze kilkanaście lat temu samo to pojęcie było nieznane nie tylko większości Polaków, ale nawet sporej grupie historyków. Dziś historia powojennego podziemia staje się wręcz elementem kultury masowej. Niezależnie od przyczyn, tkwiących w dużej mierze poza IPN, naszą największą porażką jest na pewno praktyczna bezkarność „morderców zza biurka”: osób ponoszących polityczną odpowiedzialność za zbrodnie PRL-u. Sądy skazują głównie szeregowych sprawców, a liderzy PZPR czy choćby organizatorzy kampanii nienawiści pozostają nieukarani. Nawet w przypadkach, gdy doszło do postawienia zarzutów i skierowania aktu oskarżenia do sądu, nie zapadły ostateczne wyroki. Jak w sprawach, w których oskarżonym był Wojciech Jaruzelski.

Oprócz wywiadu w dodatku znalazło się podstawowe kalendarium działalności IPN, omówienie publikacji „Rzeczpospolita wolnych ludzi. Janusz Kurtyka w mediach – wybór wywiadów, artykułów, oświadczeń”, informacja o międzynarodowej konferencji „15 lat IPN i 25 lat doświadczeń w rozrachunku z dyktaturą komunistyczną: osiągnięcia i porażki”. Ważną częścią dodatku są materiały opowiadające o problemach z uporaniem się z komunistyczną przeszłością w Czechosłowacji i Czechach, Chorwacji, na Węgrzech, w Niemczech (NRD), na Ukrainie i w Rosji.